Actueel

Energietransitie of niet, aan veiligheid verandert niets Interview uit 2021 met Erik Rikken, Alliander Hij werkt al 33 jaar in de energiebranche en is verantwoordelijk voor de veiligheid van de elektriciteits- en gasinfrastructuur van Liander. Met het idee ‘je bent nooit te oud om wat te leren’, dook Erik Rikken in de wereld van waterstof. De energietransitie zorgt voor iedereen in de branche voor de nodige uitdagingen. Erik richt zich vooral op de nieuwe systeemontwikkelingen en hoe we medewerkers daar het beste op kunnen voorbereiden, als het gaat om eindtermen en opleidingen. Nieuwe materie Er komt heel wat op ons af, waterstofpilots schieten als paddenstoelen uit de grond. Dat is ook nodig om straks klaar te zijn voor een grootschalige aanpak van woonwijken. “Waterstof biedt kansen in de wereld van duurzame energie. De elektriciteit uit zon en wind kun je opslaan in waterstof. Het mooie daarvan is dat je er gebruik van kunt maken wanneer het nodig is.” Maar waterstof is niet hetzelfde als aardgas. “En dat zorgt ervoor dat we goed moeten kijken hoe we hiermee omgaan. Waar zitten de risico’s? Welke kennis ontbreekt bij monteurs? Het is een nieuwe materie die we ons eigen moeten maken. We kunnen niet meer terugvallen op de jarenlange ervaring die we bijvoorbeeld wel met aardgas hebben opgedaan.” Meerdere toepassingen Erik heeft als doel om in 2025 volledig voorbereid te zijn op de grootschalige overstap naar waterstof. “Dat betekent niet dat ik denk dat we straks alleen nog maar waterstof gebruiken om de huizen te verwarmen. Ik zie meer in verschillende toepassingen: in de ene wijk is een warmtenet aantrekkelijk, in de andere kijk je naar waterstof.” We zien dus verschillende nieuwe duurzame systemen opkomen, waar monteurs de komende decennia mee aan de slag gaan. Om de veiligheid te waarborgen is goede opleiding belangrijk. Maatwerk “Tot nu toe werkten we in de BEI/VIAG met een opleidingentabel. Je weet precies welke opleiding tot een bepaalde bevoegdheid en aanwijzing leidt. Maar in de transitie naar duurzame energiesystemen verandert de vraag naar scholing. Neem een laadpaalmonteur, officieel mag hij de paal niet aansluiten op het net, dus is hij afhankelijk van een monteur van Liander. Het zou natuurlijk veel efficiënter zijn als hij die handeling wél zou kunnen uitvoeren. Maar daarvoor heeft hij nu nog een volledige opleiding distributiemonteur nodig. Je snapt dat hij daar niet op zit te wachten. We zien graag dat we in de BEI-VIAG afstappen van een tabel met opleidingseisen en overstappen naar een overzicht van benodigde competenties, gericht op een specifieke aanwijzing. Heb je een specifiek stukje opleiding nodig, dan volg je alleen dat onderdeel en kun je aan de slag.” Om dat te bereiken moet er de komende jaren heel wat werk verzet worden. Want deze aanpak vraagt ook iets van de manier waarop we opleidingen organiseren en lesmateriaal maken. “Ook hier moet een goed plan voor komen en we werken nauw samen met de Stichting BLEI en O&O Opleidingen. Met Stipel zijn we in gesprek over de vraag hoe we kunnen verifiëren dat een kandidaat ook daadwerkelijk over de vereiste competenties beschikt om hem toe te laten voor een persoonscertificaat. Want wat in tijden van de energietransitie absoluut niet verandert is de eis dat het werk veilig uitgevoerd wordt”, besluit Erik.

Aangezien het 25-jarige jubileum van Stipel eraan komt, zijn we aangeschoven bij een oud gezicht van de organisatie. Jaap van der Kuil is 18 jaar voorzitter geweest van het bestuur van Stipel. Voordat hij voorzitter werd, heeft hij in de energiebranche gewerkt bij het GEB Amsterdam. Voor Stipel heeft hij gewerkt aan de fundamenten van een effectieve organisatiestructuur. Daarnaast heeft hij jarenlang gelobbyd bij de grote energiebedrijven om aan te sluiten. 

Interview Gerrit-Jan Wijnen, EQUANS In de certificatieschema’s staan de eisen waaraan iemand moet voldoen om het Stipel-certificaat te krijgen. Zo weet iedereen wat technici moeten kennen en kunnen om veilig te werken aan installaties. De certificatieschema’s zijn rechtstreeks gekoppeld aan de praktijk en worden ontwikkeld en onderhouden door experts in de Colleges van Deskundigen. We hebben binnen de elektrotechniek een college gericht op elektrotechniek en een op netbeheer. De leden zijn mensen uit de praktijk met de nodige kennis, zoals voor het College voor elektrotechniek Gerrit-Jan Wijnen van EQUANS (voorheen Engie) Maar wie is Gerrit-Jan en wat doet hij om ervoor te zorgen dat de certificatieschema’s up-to-date blijven? Wat voor werk doe je bij EQUANS? Gerrit-Jan: “Ik ben ik onder andere verantwoordelijk voor veilig werken in de elektrotechniek. Dat betekent dat ik mij voor een deel van mijn werk bezighoud met ‘aanwijzingen’. Belangrijke vraag bij elke aanvraag is: Wat zijn de diploma’s en certificaten die iemand gehaald heeft waard? En wat heeft iemand nodig om het werk veilig te kunnen doen? En daarnaast ben ik ook nog installatieverantwoordelijke voor een heel aantal grote en kleine installaties van opdrachtgevers in Nederland. Hierdoor heb ik nog steeds een goed beeld van de praktijk. Dit komt bij mijn commissiewerk voor het College van Deskundigen goed van pas.” Waarom ben je lid geworden van dit college? “In 2019 ben ik als lid ingestapt. En ik moet zeggen, het is echt mijn favoriete commissie. Dat heeft vooral te maken met de manier waarop we met de inhoud omgaan. Elk lid is een deskundige. We hebben misschien verschillende inzichten maar we luisteren en respecteren elkaars verschil van mening. Ik vertegenwoordig hierin TechniekNederland en breng mijn inhoudelijke kennis vanuit EQUANS mee. De aanleiding was eigenlijk dat ik hoorde dat Kegrob (Kontaktgroep Elektrotechniek Grote Bedrijven) wilde voorschrijven dat iedereen die bij een ‘Kegrob’-bedrijf werkt een Stipel-certificaat moet hebben. Dat klinkt goed, maar daar zitten wel wat haken en ogen aan.” Is het een optie om alle medewerkers van EQUANS een Stipelcertificaat te laten halen? “Een heel aantal van onze medewerkers heeft er een. Maar alle medewerkers – dan praat je over twee tot drieduizend personen – een Stipel-certificaat laten halen is nu een brug te ver. Het is kostbaar en ook organisatorisch een hele opgave. Maar we zien steeds vaker dat de opdrachtgever Stipel eist. Dan nemen we dat in de opdracht mee en zorgen we dat de medewerkers die het werk moeten doen ook gecertificeerd aan de klus beginnen.” Waar ben je op dit moment concreet mee bezig? “We komen ongeveer twee keer per jaar bij elkaar en kijken dan vooral naar verbeterpunten. Een aantal jaar geleden zagen we dat het slagingspercentage voor de Stipel-examens niet geweldig was. We hebben toen alle vragen doorgenomen en getoetst op relevantie en begrijpelijkheid. Een half jaar later zagen we een stijging van het aantal mensen dat de toets de eerste keer haalde. Je ziet dan meteen dat het commissiewerk effect heeft. We werken nu aan de update van het certificatie-schema. Dit heeft nogal wat voeten in de aarde en ‘kost’ ook een aantal extra vergaderingen. Daarnaast is het onderwerp gelijkspanning op de agenda gekomen. We kijken nu nog voornamelijk naar wisselspanning, terwijl gelijkspanning steeds meer toegepast wordt en specifieke risico’s oplevert. Hoe zorg je ervoor dat dit ook in de bedrijfsvoering geborgd wordt?” Heb je nog verbeterideeën voor de toekomst? “Jazeker, maar dat wordt een meerjarenplan. Ik zie echt een kans in het gelijktrekken van de certificaten voor de industrie en de netwerkkant. Nu zijn dat twee verschillende sporen. Als je een Stipel-certificaat voor de industrie hebt kun je geen werk doen aan de netwerkkant en andersom. Dan moet je dus weer een ander examen doen om een nieuw certificaat te halen. Daar is nog wel wat winst te behalen.”

Veiligheid bij Equans: ‘Ons doel? Een trede hoger op de veiligheidsladder’ Michael Waltman begon 30 jaar geleden als assistent-projectleider bij de voorganger van Equans, GTI. Na verschillende functies is hij nu business unitmanager inspecties, kwaliteitsborging, opleidingen en advies, binnen de utiliteit en de industrie. Vanuit zijn huidige functie is hij onder andere bezig om veiligheid naar een hoger plan te brengen. Dat betekent concreet dat hij onder andere Stipel binnen de organisatie onder de aandacht brengt met opleidingen. Veiligheidsladder In de energiebranche is Stipel inmiddels gemeengoed geworden, dat is zeker nog niet het geval als je kijkt naar utiliteit en industrie “Met Stipel zie ik een kans om een trede hoger op de veiligheidsladder te komen. Veiligheid staat binnen onze organisatie ook hoog op de agenda. VCA kennen we allemaal, maar Stipel gaat voor ons net een stapje verder.” En aan dat stapje is volgens Waltman een dringende behoefte. Veiligheidsbewustzijn Bij Equans staat veiligheid bij elke vergadering als nummer één op de agenda, er is een HSE-afdeling waar gewerkt wordt aan veiligheid bij onder andere projectplannen. En als extraatje krijgen alle leidinggevenden een extra driedaagse training, boven op VCA, om het veiligheidsbewustzijn te vergroten. “Maar ondanks dat merk je dat het best een uitdaging is om het veiligheidsbewustzijn echt goed onder de aandacht te houden. Ondanks alle toolboxen, kaartspellen, een safety app en ga zo maar door.” Stipel-vraag  Michael ziet dat ook terug in de ongevallencijfers: “Zodra de aandacht verslapt, omdat je denkt ‘ik weet het allemaal wel’, kan het mis gaan.” Michael heeft zich hard gemaakt voor een eigen opleidingscentrum binnen Equans. “Niet alleen voor onze eigen medewerkers, maar ook voor opdrachtgevers, zoals bijvoorbeeld Schiphol. We zien dat steeds meer bedrijven vragen naar Stipel, dat is een goede zaak.” Waltman is vooral te spreken over het praktijkgedeelte van de Stipel-opleiding en de toetsing. “Dat zien we echt als een meerwaarde en ontbreekt bij VCA. Als je jongeren een VCA-examen laat doen dan gaat dat prima, maar toepassen in de praktijk is heel wat anders. Je ziet het ook aan de slagingspercentages; bij VCA slaagt zo’n 95%, bij Stipel ligt dat percentage rond de 60%. Dat betekent voor ons dat er nog genoeg te winnen is op het gebied van veiligheid.”  Tegenspraak    Uiteindelijk is het doel zo min mogelijk ongevallen, daar is meer voor nodig dan alleen een Stipel-certificaat. “We willen heel graag het gesprek over veiligheid voeren, om dat te stimuleren hebben we ‘Tegenspraak’ in het leven geroepen. Waar het om draait is dat wanneer een medewerker een vraag krijgt om nog even snel een klusje te doen, zonder dat hij hiervoor de juiste middelen heeft, hij nee zegt. Zo leren we onze medewerkers dat nee zeggen tegen risico’s en gevaar het enige juiste antwoord is